Ο αρθρικός χόνδρος είναι ένας μαλακός, λείος ιστός που καλύπτει τις ενδαρθρικές επιφάνειες των οστών και συμβάλλει καθοριστικά στην ομαλή λειτουργία των αρθρώσεων και την απορρόφηση και κατανομή των φορτίων που δέχονται καθημερινά οι αρθρώσεις.
Λόγω της περιορισμένης επουλωτικής ικανότητας του χόνδρου, οι χόνδρινες βλάβες αποτελούν ακόμη και σήμερα ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα για τους ασθενείς. Η ανεπαρκής δε αντιμετώπιση των χόνδρινων βλαβών σε νέους ανθρώπους πέραν των βραχυπρόθεσμων ενοχλήσεων και περιορισμών θα οδηγήσουν σε περαιτέρω εκφύλιση και φθορά των αρθρικών επιφανειών και τελικά την εγκατάσταση οστεοαρθρίτιδας.
Διακρίνουμε τις τραυματικές χόνδρνες βλάβες από τις μη τραυματικές συνεπεία διαταραχής αιμάτωσης του υποχόνδριου ιστού (διαχωριστική οστεοχονδρίτδα, οστεονέκρωση).
Οι τραυματικές χόνδρινες βλάβες είναι συνήθως συνέπεια οξέως η επαναλαμβνομένων τραυματισμών των αρθρικών επιφανειών αθλητών, νέων ατόμων με υψηλό επίπεδο δραστηριοτήτων με αποτέλεσμα την σύνθλιψη ή ακόμη και την απόσπαση τμημάτων χόνδρου. Συχνά συνοδεύονται και από άλλες ενδαρθρικές βλάβες (ρήξη μηνίσκου, ρήξη προσθίου ή οπισθίου χιαστού συνδέσμου του γόνατος, ρήξη τενόντων ή επιχειλίου χόνδρου του ώμου και του ισχίου).
Μεμονωμένες χόνδρινες βλάβες μπορεί να εκδηλώνονται με άτυπα συμπτώματα και η κλινική αλλά και απεικονιστική διάγνωση πολλές φορές είναι δύσκολη. Συχνά οι ασθενείς αναφέρουν επαναλαμβανόμενους υδράρθρους (πρήξιμο του γόνατος). Σπανιότερα σημειώνεται κλείδωμα (block) του γόνατος, λόγω παρεμβολής ελεύθερων οστεοχόνδρινων τεμαχίων μεταξύ των αρθρικών επιφανειών.
Οι απλές ακτινογραφίες σπάνια αναδεικνύουν χόνδρινες βλάβες ενώ η μαγνητική τομογραφία νέας τεχνολογίας με ειδικό πρόγραμμα επεξεργασίας μπορεί να αναδείξει ακόμη και μικρότερες χόνδρινες βλάβες. (Εικόνα 1,2)
 Εικόνα 1 |
 Εικόνα 2 |
Η αντιμετώπιση των χόνδρινων βλαβών εξαρτάται από την έκταση των βλαβών, την εντόπιση (φορτιζόμενη-μη φορτιζόμενη επιφάνεια), την ηλικία των ασθενών και την κλινική επίπτωση στους ασθενείς.
Μικρές βλάβες σε μεγαλύτερες ηλικίες με ήπια συμπτώματα και ήπιους περιορισμούς μπορεί να αντιμετωπισθούν αρχικά συντηρηρτικά. Η συντηρητική θεραπεία συνίσταται σε αποφόρτιση του πάσχοντος άκρου, μείωση του βαθμού των δραστηριοτήτων, παγοθεραπεία, φυσιοθεραπεία καθώς και η χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων χωρίς να έχει τεκμηριωθεί βιβλιογραφικά η ευεργετική δράση οποιουδήποτε φαρμακευτικού σκευάσματος η συμπληρώματος διατροφής. Συμπληρωματικά μπορεί κανείς να ακολουθήσει ενέσιμη θεραπεία χρησιμοποιώντας ενέσεις υαλουρονικού οξέως ή άλλες βιολογικές θεραπείες με αυτόλογα αιμοπετάλια, βλαστοκύτταρα.
Οι μεγαλύτερες χόνδρινες βλάβες σε νέους ασθενείς με υψηλό βαθμό δραστηριοτήτων και σημαντικές ενοχλήσεις και περιορισμούς πρέπει να αντιμετωπίζονται χειρουργικά. Οι χειρουργικές επιλογές είναι συνάρτηση της έκτασης και του βάθους της τραυματισμένης επιφάνειας του χόνδρου. Σε μικρές επιφανειακές βλάβες μια αρθροσκοπική νεαροποίηση (καθαρισμός) με συνοδό ομαλοποίηση της επιφάνειας μπορεί να είναι αρκετή. (Βίντεο 1)
Σε μεγαλύτερες και βαθύτερες χόνδρινες βλάβες εφαρμόζεται η τεχνική των μικροκαταγμάτων (microfractures). Τα μικροκατάγματα γίνονται αρθροσκοπικά με ειδικά εργαλεία αφού προηγουμένως καθαριστεί η περιοχή της βλάβης έως τα υγιή όρια (Βίντεο 2).
Τα μικροκατάγματα έχουν ως αποτέλεσμα την δημιουργία στρώματος "ψευδο"χόνδρου υποδιέστερων ιδιοτήτων του υγιούς χόνδρου όπως φαίνεται στον ίδιο ασθενή 6 μήνες μετά την πρώτη επέμβαση (βίντεο 3).
Σε βαθύτερες οστεοχόνδρινες βλάβες χρησιμοποιούμε κυλίνδρους οστεοχόνδρινων μοσχευμάτων που λαμβάνονται με ειδικά εργαλεία από μη φορτιζόμενη επιφάνεια του ίδιου γόνατος και τοποθετούνται στην περιοχή της βλάβης (mosaicplasty).
Σε μεγαλύτερης εκτάσεως βλάβες σε νέους ασθενείς η ιδανικότερη επιλογή με τα καλύτερα αποτελέσματα είναι η μεταμόσχευση αυτόλογων χονδροκυττάρων. Η τεχνική αυτή απαιτεί δύο επεμβάσεις.
Στην πρώτη αρθροσκόπηση εκτιμάται η βλάβη και λαμβάνεται βιοψία αρθρικού χόνδρου, η οποία αποστέλλεται σε ειδικό κέντρο του εξωτερικού για να καλλιεργηθεί. Μετά από ένα μήνα περίπου εμφυτεύονται τα καλλιεργημένα χονδροκύτταρα στο πάσχων τμήμα της άρθρωσης. Η πρώτη αρθροσκοπική εμφύτευση αυτόλογων καλλιεργημένων χονδροκυττάρων (MACI, Genzyme) στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε από τον ιατρό Αναστάσιο Τόκη στο Νοσοκομείο Metropolitan (βίντεο 4).
Παρά τα πολύ καλά αποτελέσματα, η τεχνική δεν είναι πλέον διαθέσιμη στην Ευρώπη λόγω του πολύ υψηλού κόστους. Σήμερα λοιπόν σε μεγάλης έκτασης χόνδρινες βλάβες σε νέους ανθρώπους συνδυάζουμε την τεχνική των μικροκαταγμάτων (microfractures) ή νανοκαταγμάτων (nanofractures) με κάλυψη της τραυματισμένης περιοχής με βιολογική μεμβράνη και εμφύτευση χονδροκυττάρων ή βλαστοκυττάρων (βίντεο 5). Η τεχνική αυτή γίνεται αρθροσκοπικά σε ένα χειρουργείο, δεν απαιτεί παραμονή στο νοσοκομείο και ακολουθείται από αυστηρό πρόγραμμα αποκατάστασης.
Θα πρέπει να σημειωθεί πως σε όλες τις πειπτώσεις θα πρέπει να διορθώνονται ταυτόχρονα συνοδές βλάβες (συνδεσμική αστάθεια, κακώσεις μηνίσκων, διαταραχή του μηχανικού άξονα). Χωρίς την αντιμετώπιση αυτών των συνοδών κακώσεων, οποιαδήποτε τεχνική κι αν χρησιμοποιηθεί, είναι καταδικασμένη σε αποτυχία.